Hem de “lisan-ı mâderzad” denilen eşi’â-i hissiyat-ı milliyenin ma’kesi ve semerat-ı edebin şeceresi ve âb-ı hayat-ı maarifin cedavili ve kıymet ve tekemmülünüzün mizan-ı itidali ve doğrudan doğruya herkesin vicdanına karşı menfez açmakla hayt-ı şuaî gibi tesiratı ilka edici-–ihmalinizle gayet müşevveş ve bazı dalları aşılanmış olan–-lisanınız şecere-i tuba gibi bir şecerenin tecellisine müstaid iken, böyle kurumuş ve perişan kalmış ve medeniyet lisanı olan edebiyattan nakıs kalmış olduğundan, lisan-ı teessüfle lisanınız sizden hamiyet-i milliyeye arz-ı şikâyet ediyor.
İnsanda kaderin sikkesi lisandır. İnsaniyetin sûreti ise, sahife-i lisanda nakş-ı beyan tersim ediyor. Lisânı maderzad ise, tabiî olduğundan, elfaz dâvet etmeksizin zihne geliyor. Alış veriş yalnız mânâ ile kaldığından, zihin çatallaşmaz. Ve o lisana giren maarif, “nakş-ı ale’l-hacer” gibi bâkî kalır. Ve o zeyy-i lisan-ı millî ile görünen, her ne olursa, me’nus olur.
Eski Said Dönemi Eserleri, s. 164
***
Türkçe’ye âşinâ olmayan Kürt çocukları
Millet-i Osmaniye meyanında mühim bir unsur teşkil eden Kürdistan ahalisinin ahvâli hükûmetçe malûm ise de, hizmet-i mukaddese-i ilmiyeye dair bazı metalibâtı arz etmeye müsaade dilerim.
Şu cihan-ı medeniyette ve şu asr-ı terakkî ve müsabakatta, sair ihvân gibi yekâheng-i terakkî olmak için himmet-i hükûmetle Kürdistan’ın kasaba ve kurasında mekâtib tesis ve inşa buyurulmuş olduğu ayn-ı şükranla meşhud ise de, bundan yalnız lisan-ı Türkîye aşina etfal istifade ediyor. Lisana aşina olmayan evlâd-ı Ekrat yalnız medaris-i ilmiyeyi maden-i kemalât bilmeleri ve mekâtip muallimlerinin lisan-ı mahallîye adem-i vukufları cihetiyle maariften mahrum kalmaktadır. Bu ise vahşeti, keşmekeşi, dolayısıyla garbın şematetini dâvet ediyor. Hem de, ahalinin vahşet ve taklit hâl-i iptidasında kalmaları cihetleriyle, evham ve şükûkun tesiratına hedef oluyor.
Eskiden beri her bir vecihle Ekrad’ın mâdununda bulunanlar, bugün onların hâl-i tevakkufta kalmalarından istifade ediliyor. Bu ise ehl-i hamiyeti düşündürüyor. Ve bu üç nokta, Kürtler için müstakbelde bir darbe-i müthişe hazırlıyor gibi ehl-i basireti dağdar etmiştir.
Bunun çaresi: Numune-i imtisâl ve sebeb-i teşvik ve tergip olmak için, Kürdistan’ın nukat-i muhtelifesinden biri Ertuş aşâiri merkezi olan Beytüşşebap cihetinde, diğeri Mutkan, Belkan, Sason vasatında, biri de Sipkan ve Hayderan vasatında olan nefs-i Van’da medrese nam-ı me’lûfu ile ulûm-i diniye ve fünun-i lâzıme ile beraber, hiç olmazsa ellişer talebe bulunmak ve oraca medar-ı maişetleri hükûmet-i seniyece tesvit edilmek üzere üç dârüttalim tesis edilmelidir.
Bazı medarisin dahi ihyası, maddî ve manevî Kürdistan’ın hayat-ı istikbaliyesini temin eden esbab-ı mühimmesindendir. Bununla maarifin temeli teessüs eder. Ve bu mebde-i teessüsten ittihad takarrür edecek. İhtilâf-ı dâhilîden dolayı mahvolan kuvve-i cesimeyi hükûmetin eline vermekle, harice sarf ettirmek için hakkıyla müstahak-ı adalet ve kabil-i medeniyet oldukları gibi, cevher-i fıtriyelerini göstereceklerdir.
Eski Said Dönemi Eserleri, s. 22, [19 Teşrinisani 1324 (2 Aralık 1908), Şark ve Kürdistan gazetesi, sayı: 1.]
LÛGATÇE:
adem-i vukuf: Vâkıf olmama, bilmeme.
dârüttalim: Eğitim öğretim yuvası; okul.
elfaz: Lâfızlar.
eşi’â-i hissiyat-ı milliye: Millî duygular şuâı, ışığı.
evlâd-ı Ekrad: Kürt çocukları.
hâl-i iptida: İlkellik hâli.
hâl-i tevakkuf: Duraklama hâli.
hayt-ı şuaî: İp gibi uzanan ışın demeti.
keşmekeş: Karışıklık.
lisan-ı mâderzad: Anadil.
lisan-ı mahallî: Mahallî dil.
maarif: Eğitim, öğretim sistemi.
medaris-i ilmiye: İlim medreseleri.
mekâtib: Mektebler, okullar.
nakş-ı ale’l-hacer: Taşa yapılan nakışlar.
nukat-i muhtelife: Muhtelif noktalar.
semerat-ı edeb: Edebî meyveler, eserler.
şematet: Şamata, kuru gürültü.
şükûk: Şekler, şüpheler.
tersim etme: Resmetme, çizme.
Benzer konuda makaleler:
- Anadilde eğitim, ‘taş üzerine kazınan nakış’ gibi
- Hacerü’l-Esved’e ulaşamamak…
- Musîbetlerde insanın şikâyete hakkı yoktur
- Musîbetler karşısında şikâyet değil sabretmeli
- Hayat musîbetlerle tasaffî eder, kemâl bulur
- Hayat musîbetlerle tasaffî eder, kemâl bulur
- Musîbetlerde, insanın şikâyete hakkı yoktur
- Hz. Hacer (?-?)
- Yalnız “Bir”i çağır; başkaları imdada gelmiyor
- İçten içe çürüme var
Kur’an’ı çağa tefsir ederek, “Ben kimim, nereden geldim, nereye gidiyorum, bu dünyadaki vazifem nedir?” sorularına cevaplar sunan, “iman-ı tahkiki”, “ahlâk” ve “istikamet” rehberi Risale-i Nur Külliyatı’nın müellifi.
İlk yorum yapan olun