Barla’da ilk Risâle

BEDÎÜZZAMAN’IN GARB SÜRGÜNÜ: 1926

Mûteber kaynaklara göre, sürgün:

Bediüzzaman Said Nursî, Tarihçe-i Hayâtı: “Şeyh Said Hadisesi”(1) ile aynı yıl içerisinde (1925).

Bilinmeyen Taraflarıyle Bediüzzaman Said Nursî 2006, N. Şahiner, s. 282: Şeyh Said hadisesinin başlarında (25 Şubat 1925).

Bediüzzaman Said-i Nursî, Mufassal Tarihçe-i Hayâtı 1998, A. Kadir Badıllı, s.701: Şeyh Said hadisesine 3 gün kala (10 Şubat 1925 Şubat).

Bediüzzaman, tarih vermese de, sürgünün Şeyh Said Hadisesinden sonra olduğunu yazıyor:

“Meselâ, bu bîçâre Said, Van’da ders-i hakaik-ı Kur’âniye ile meşgūl olduğum mikdârca, Şeyh Said hâdisâtı zamanında vesveseli hükûmet, hiçbir cihette bana ilişmedi ve ilişemedi. Vaktâ ki, neme lâzım dedim, kendi nefsimi düşündüm, âhiretimi kurtarmak içün Erek Dağında harâbe mağara gibi bir yere çekildim. O vakit sebepsiz beni aldılar, nefyettiler; …”2

Şahidler, sürgünün 1926’da olduğunu söylüyor:

Cemâl Talay, Üstad’ın Van’dan ayrılışını 10 Şubat 1926 olarak zikrediyor.3

Kinyas Kartal, Van’dan ayrılışlarını 1926 yılı Mart ayı başları olarak veriyor: “1926 yılında Mart ayı başlarıydı, zannediyorum ilk günleriydi. Bizi Van’dan batıya sürgün gönderiyorlardı. (…) Zigana’da Bayram münâsebetiyle tatlı verildi. [R. Bayramı, 13 Nisan 1926]”4

Said Şâmil, 1926’da Trabzon’dan gemiye binen sürgün kafilesi içinde Bediüzzaman’ın da bulunduğunu belirtiyor..5

BEDİÜZZAMAN İSTANBUL’DA: 1926 NİSAN SONLARI – MAYIS BAŞLARI

Üstad’ı tâkip edelim:

“Ben menfî olarak İstanbul’a getirildiğim vakit bir zaman Meşîhat-ı İslâmiye dâiresinde bulunan Dârü’l-Hikmeti’l-İslâmiye’deki hizmet-i Kur’âniye’ye çalıştığım içün, o alâkadarlık cihetinde, ‘Meşîhat Dâiresi ne hâldedir?’ diye sordum. Eyvâh!.. Öyle bir cevap aldım ki, rûhum, kalbim ve fikrim titrediler ve ağladılar. Sorduğum adam dedi ki: ‘Yüzer sene envâr-ı Şerîatin mazharı olmuş olan o dâire, şimdi büyük kızların lisesi ve mel’abegâhıdır.’ İşte o vakit öyle bir hâlet-i rûhiyeye giriftar oldum ki, dünyâ başıma yıkılmış gibi oldu. Kuvvetim yok, kerâmetim yok; kemâl-i me’yûsiyetle âh vâh diyerek dergâh-ı İlâhiyeye müteveccih oldum. Ve bizim gibi kalbleri yanan çok zatların harâretli âhları, benim âhıma iltihak ettiler. Hâtırıma gelmiyor ki, acabâ Şeyh-i Geylânî’nin duâsını ve himmetini, duâmıza yardım için istedim mi, istemedim mi? Bilmiyorum. Fakat herhâlde o eskiden beri nurlar yeri olmuş bir yeri zulmetten kurtarmak içün, bizim gibilerin âhlarını ateşlendiren onun duâsıdır ve himmetidir. İşte o gece Meşîhat kısmen yandı.”6

Bu ifâdelerden, Meşîhat yangını gecesi Üstad’ın İstanbul’a olduğu anlaşılıyor.

Meşîhat yangınının kesin târîhini ise o günlerin gazeteleri veriyor: 29/30 Nisan 1926 Perşembe / Cum’a (17 Şevvâl 1344 Cum’a) gecesi.7

1926 senesinde İstanbul’daki Meşihat dairesinin yanması üzerine, Cumhuriyet gazetesinin haberi:

“DÜN AKŞAMKİ YANGIN

İstanbul Kız Lisesi Yandı

Dün akşam sâat yirmiüçde zuhur eden bir yangın, İstanbul’un eski ve güzel binâlarından birini dahâ yok etmiştir.

Yanan binâ el-yevm İstanbul Kız Lisesi olarak isti‘mâl edilen sâbık Meşîhat binâsıdır. Binânın kıymet-i maddiyyesine mektebin zengin levâzım-ı tedrisiyyesi de ilâve edilecek olursa bu yangının mûcib olduğu zarar ehmmiyyetli bir yekûne bâliğ olmaktadır.

İtfâiyyenin sarf ettiği büyük gayretler yangının tahdîd-i sirâyetine yardım etmiştir.

Yangının esbâb-ı zuhûru hakkında vaktin adem-i müsâadesi hasebiyle tahqîqât icrâ edilememiştir.” (Cumhûriyet Gazetesi, 30 Nisan 1926)

BEDİÜZZAMAN BURDUR’DA: 1926 BAHÂR – 1927 OCAK

“Meselâ, bu bîçâre Said, Van’da ders-i hakaik-ı Kur’âniye ile meşgūl olduğum mikdârca, Şeyh Said hâdisâtı zamanında vesveseli hükûmet, hiçbir cihette bana ilişmedi ve ilişemedi. Vaktâ ki, neme lâzım dedim, kendi nefsimi düşündüm, âhiretimi kurtarmak içün Erek Dağında harâbe mağara gibi bir yere çekildim. O vakit sebepsiz beni aldılar, nefyettiler; Burdur’a getirildim.”8

Üstad, yine tarih vermiyor. Hâdisâtı zikretmekle yetiniyor.

Şahidler ne diyor:

A. Hamdi Kasapoğlu, Burdur’a getirilişini 1926 olarak veriyor.9

Hacı İdris Olgaç’ın Burdur’da iken yazdırdığı Cevşenü’l-Kebîr üzerindeki tarih: 11 Teşrîn-i Sânî, sene 1926.10

Abdurrahmân Cerrâhoğlu, Üstad’ı Burdur’da gördüğü hâtırasına şöyle başlıyor: “1926 senesi ilk aylarında …”11

“Nûrun İlk Kapısı” isimli eserin te’lîfini Burdur’da tamamlar.. Kendi ifâdesiyle bu kitaptaki hakîkatler; “Doğrudan doğruya Kur’ân-ı Mu‘cizü’l-Beyân’ın âyetlerinden aynelyakîne yakın bir sûretde Yeni Said’e derslerdir”12

ISPARTA’YA NEFYİ

“Orada [Burdur’da] yine hizmet-i Kur’âniyede bulunduğum mikdarca—o vakit menfîlere çok dikkat ediliyordu; her akşam isbât-ı vücud etmekle mükellef oldukları hâlde—ben ve hâlis talebelerim müstesnâ kaldık. Ben hiçbir vakit isbât-ı vücûda gitmedim, hükûmeti tanımadım. Oranın vâlîsi, oraya gelen Fevzi Paşaya şikâyet etmiş. Fevzi Paşa demiş, ‘Ona ilişmeyiniz, hürmet ediniz.’ Bu sözü ona söylettiren, hizmet-i Kur’âniyenin kudsiyetidir. Ne vakit nefsimi kurtarmak, yalnız âhiretimi düşünmek fikri bana galebe etti, hizmet-i Kur’âniyede muvakkat fütur geldi; aks-i maksadımla tokat yedim. Yânî bir menfâdan diğerine, Isparta’ya gönderildim.”13 [Onuncu Lem’a, s. 94 (159)]

A. Kadir Badıllı, Isparta sürgününü 25 Ocak 1926 olarak veriyor..14 Ay ve gün olarak mümkün görünse de, geçen bilgi ve belgelere göre yılın 1926 olması mümkün değil!

BARLA’YA NEFYİ: 1 MART 1927

Üstad’ı dinlemeye devâm ediyoruz:

“Isparta’da yine hizmet başına geçtim. Yirmi gün geçtikten sonra bazı korkak insanların ihtarlarıyla, ‘Belki bu vaziyeti hükûmet hoş görmeyecek. Bir parça teennî etsen dahâ iyi olur’ dediler. Bende, tekrar yalnız kendimi düşünmek hâtırası kuvvet buldu. ‘Aman, halklar gelmesin’ dedim. Yine o menfâdan dahî üçüncü nefiy olarak Barla’ya verildim.”15

A. Kadir Badıllı, Barla’ya nefyi 20 Şubat 1926 olarak hesaplamış.16

N. Şahiner, belge göstermese de Barla’ya getiriliş târîhini 1 Mart 1927 ve doğru olarak veriyor.17

Abdullah Kılıç’ın tesbîti N. Şahiner’i doğruluyor: “Zamanın İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın üst makamlara arz ettiği rapora göre, Bediüzzaman, 1 Mart 1927 tarih ve 81 numaralı tahrîrâtla Barla’da ikamete mecbûr ediliyor..”18

ONUNCU SÖZ, BARLA’DA İLK TE’LİF EDİLEN ESER MİDİR?

Şahiner, ilk eserin, 1927 yılı bahârında yazılan “Onuncu Söz” olduğunu, hemen Barlalı tüccar Bekir Dikmen tarafından İstanbul’a götürüldüğünü ve Müküslü Hamza ile berâber tab‘ ettirdiklerini yazıyor..19

Ancak, burada, “Onuncu Söz”ün ilk te’lif edilen eser olduğu ve tab‘ târîhi tesbitleri tashîhe muhtâc!

M. Nûriye’deki şu bilgilere bir bakalım:

“Îmân-ı haşre dâir olan bu risâle [Lâsiyyemâlar], Risâle-i Nur’daki Onuncu Söz’ün esâsı olup, Barla’da, Üstâdımızın bir bahar gününde rahmet-i İlâhiyenin âsârını bağ ve bahçelerde müşâhedesinden ve ihtiyarsız olarak ‘Fenzur ilâ âsâri rahmetillahi keyfe yuhyi’l-arza ba’de mevtihâ. İnne zâlike lemuhyi’l-mevtâ. Ve hüve alâ külli şey’in kadîr’ [Rum Sûresi: 50.] âyet-i kerîmesini kırk def’aya yakın okumasından sonra tulû etmiş gâyet kıymetdâr ve bu zamanda çok lüzumlu ve inkâr-ı haşir mefkûresini köküyle kesip, İbn-i Sinâ gibi acîb bir dâhînin ‘Haşir bir mes’ele-i nakliyedir; akıl bu yolda gidemez’ dediği haşri en basit fehme de kabûl ettiren ve haşrin binler nümûnelerini arz yüzünde gösteren ve haşri iktizâ eden pekçok esmâ-i İlâhiyeden tut, tâ mâhiyyet-i insâniyyede dahî haşri isbat eden bir risâledir.

Bir kâide-i hasenenin tezâhürü olarak, her risâlenin başında olduğu gibi bu risâlenin başında da Cenâb-ı Hakk’a tahmîdât ve Nebî-i Zîşân’a salât ü selâm vardır. Îmân-ı billâh, îmân-ı bi’n-nebî, îmân-ı bi’l-haşir ve şuhûd-i kâinât mâbeyninde bir irtibat-ı tâmme ve telâzum-i kat’iyye olduğundan, bu risâle kısaca olarak ‘Tevhid ve risâlet’ hakîkatlerinden bahsederek esas mes’ele olan mes’ele-i haşriyyeye ‘Lâsiyyemâlar’la geçmiştir. Risâle-i Nûr’un Yirmisekizinci Sözünün İkinci Makâmı olan bu risâle, yirmi senedir Üstâdımızın eline yeni geçmiştir.”20

“[Lâsiyyemâlar] Onuncu Söz’ün bir cihette esâsı ve Yirmisekizinci Söz’ün Arabî İkinci Makâmıdır.”21

“Aziz arkadaş, ‘Îmân-ı billâh’ ile ‘âhiret îmânı’ arasındaki telâzuma geldik. Hazır ol, dinle: (…)

“İşte o kudret sâhibi, lisân-ı Kur’ân’la emrettiği, ‘Fenzur ilâ âsâri rahmetillahi keyfe yuhyi’l-arza ba’de mevtihâ. İnne zâlike lemuhyi’l-mevtâ. Ve hüve alâ külli şey’in kadîr’ [Rum Sûresi: 50.] âyet-i kerimesi bu mes’elenin hakîkat olduğuna sarâhatle şehâdet ediyor.

“Ey aziz arkadaş! Cenâb-ı Hakk’ın şu tasarrufâtından ve şuûnâtından anlaşıldı ki, arz meydanında yapılan nebâtî haşirler ve neşirler ve sâir içtimâ‘ ve iftiraklar maksûd-i bizzat değildir. Çünki, öteki âlemin meydân-ı kebîrinde yapılan o büyük ve mühim ihtifallerle kısa bir zamanda yapılan şu cüz’î, gayr-î sâbit bu semereler arasında münâsebet yoktur. Ancak bu cüz’î semereler, birtakım mîsal ve nümûnelerdir ki, bunların sûret ve netîcelerine o mecma-i kebirde muâmeleler tatbik ve icrâ edilsin. Demek bu fânî şeylerin sûretleri, o âlemde bâkî semereleri meyve verecektir. (…)”22

Öyleyse; “Lâsiyyemâlar”, “Onuncu Söz”den önce te’lif edilmiştir.

Yukarıdaki bilgilere göre; “Onuncu Söz”, Barla’da te’lif edilen ilk eser değildir ve baskı târîhi, 1928 Mayıs’ından sonra fakat harf inkılâbından öncedir!23

Barla’da “Lâsiyyemâlar”dan evvel yazılmış eser(ler) olabilir mi?

Bir hâtırasında Şamlı Hâfız Tevfik Göksu, Üstâd’ın kendisine ilk olarak “Mi’râc Bahsi”ni yazdırdığını söylüyor.24 Bu durumda “Lâsiyyemâlar” da ilk yazılan eser olmuyor!

Barla’da Yazılan İlk Eser Hangisi?

Bu mevzûda en geçerli söz Hz. Müellif’indir.. O, sonraki nüshalarda bulunmayan, “Ehemmiyetli bir maksad içün temsîlât, hikâyeler sûretinde yazılmışlar.” cümlesi ile başladığı kendi hattı Küçük Sözler’in sonuna şu ibâreyi eklemiş:

“Şu Küçük Sözleri bidâyette müsvedde olarak kendim ve kendi müşevveş hattımla yazmaya mecbûr oldum. Çünki o vakit herkes benden çekinirlerdi.”25

cümleleri ve diğer bilgiler Küçük Sözler’in Barla’da te’lif edilen ilk eser olma ihtimâlini kuvvetlendiriyor..

NETÎCE:

Yukarıdaki belge ve bilgilerden şu netîceler çıkartılsa yanlış mıdır:

1- Bedîüzzamân’ın Barla’ya nefyi 1 Mart 1927’dir. Bu târihden evvel Barla’da eser yazmış olması mümkün değildir.

2- (Müellifin kendi hattı ile yazdığı) “Küçük Sözler” Barla’da yazılan ilk eserdir.

3- Hz. Üstâd’ın Şamlı Hâfız Tevfik Göksu’ya ilk yazdırdığı eserin “Cennet Bahsi” olma ihtimâli var.

4- “Lâsiyemmâlar”, “Onuncu Söz”den önce te’lif edilmiştir.

5- Barla’da iken bastırılan ilk (belki de tek) eser “Onuncu Söz”dür.

23) Onuncu Söz’ün Tab’ı.

Üstâd, yeni huruf çıkmadan basıldığını belirtiyor:

“(…) İstanbul’da yeni huruf çıkmadan evvel tab‘ ettirdiğim Onuncu Söz nâmında gâyet kıymetdâr, haşri ve kıyâmeti gündüz gibi isbât eden risâlemi ve (…)”26

Başka bir yerde, Müküslü Hamza’nın da tab’ hizmetinde bulunduğunu yazıyor: “Hem onbeş seneden beri şehid olmuş işittiğim ve dâimâ Ubeyd gibi şehid talebelerim içinde ona duâ ettiğim, hem İşârâtü’l-İ’câz’ı, hem ‘Onuncu Söz’ü tab’ eden Molla Hamza hayâtda, Irak’da olduğunu ve Nur’ları aradığını…”27

Müküslü Hamza, onuncu Söz’ün tab’ından evvel, Diyarbakır İstiklâl Mahkemesi tarafından verilen hüküm gereği hapistedir ve Mayıs 1928 afvı ile serbest bırakılmıştır.. Dolayısıyle, bu târihden evvel İstanbul’da ve tab’ işinde bulunması söz konusu değildir..28

Zâten kapak resmindeki baskı târîhi de 1928’dir!.29

Dipnotlar:
1) http://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eeyh_Said_%C4%B0syan%C4%B1
2) Onuncu Lem’a, Y. Asya Neş. 2005, s.158.
3) Son Şâhidler, Y. Asya Ya., N. Şahiner, 1978, s. 92.
4) Son Şâhidler-2, Y. Asya Ya., N. Şahiner, 1981, s. 17.
5) Nurs Yolu, Y. Asya Yayınevi, N. Şahiner, 1977, s. 134.
6) S. T. Gaybî, Y. Asya Neş. 2006, s. 235.
7) Cumhûriyet Gazetesi, 30 Nîsan 1926.
8) Onuncu Lem’a, Y. Asya Neş. 2005, 158.
9) Aydınlar Konuşuyor, Y. Asya Ya., N. Şahiner, 1977, s.115.
10) Bedîüzzamân Saîd-i Nursî, Mufassal Târihçe-i Hayâtı 1998, A.Kadir Badıllı,  s.733-34.
11) Bedîüzzamân Saîd-i Nursî, Mufassal Târihçe-i Hayâtı 1998, A.Kadir Badıllı,  s.737.
12) Nûr’un İlk Kapısı, Yeni Asya Neş. 2000.
13) Onuncu Lem’a, Y. Asya Neş. 2005, s.159.
14) Bedîüzzamân Saîd-i Nursî, Mufassal Târihçe-i Hayâtı 1998, A.Kadir Badıllı, s. 739.
15) Onuncu Lem’a, Y. Asya Neş. 2005, s. 159.
16) Bedîüzzamân Saîd-i Nursî, Mufassal Târihçe-i Hayâtı 1998, A.Kadir Badıllı, s. 745.
17) Bilinmeyen Taraflarıyle Bedîüzzamân Saîd Nursî, 2006, N. Şâhiner, s. 293.
18) Abdullah Kılıç, Zaman Gazetesi Pazar eki, 9.1.2011
19) Bilinmeyen Taraflarıyle Bedîüzzamân Saîd Nursî 2006, N. Şâhiner, 2006, s. 298
20) M. Nûriyye (Fihrist), Y. Asya Neş. 1994, s. 220
21) M. Nûriyye, Y. Asya Neş. 1994, s. 31] 22) M. Nûriyye (Lâsiyyemâlar), Y. Asya Neş. 1994, s. 41-43.
23) Dipnot yan tarafa alınmıştır.
24) Bedîüzzamân Saîd-i Nursî, Mufassal Târihçe-i Hayâtı 1998, A.K. Badıllı, s. 770.
25) http://www.risaletashih.com/index.php/musahhah-metinler/584-kuecuek-soezler-uestad-hattndan-yeniyazya-cevirime
26) Barla L., Y. Asya Neş. 1994, s.199.
27) Emirdağ L., Y. Asya Neş. 2007, s. 451.
28) http://www.haberdiyarbakir.com/news_print.php?id=15574
29) http://www.risaletashih.com/index.php/tashih-cesitlemeleri/264-onuncu-soezuen-telif-ve-tab

Benzer konuda makaleler:

İlk yorum yapan olun

Makale hakkında düşüncelerinizi paylaşın...

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*