Üstünlük ne ile olur?

CENÂB-I Hakk’ın secde emri üzerine bütün melekler Hz. Âdem’e secde ettikleri halde İblis secde etmeye yanaşmamıştı. Kendisinin nefsi, ona kibir ve gurur telkin etmişti. Şeytanın bu durumu Kur’ân’da şöyle açıklanmaktadır:

“İblis hariç bütün melekler secde ettiler. O ise, yüz çevirdi ve büyüklük tasladı. Böylece kâfirlerden oldu.” (Bakara Sûresi, 32) Bunun üzerine Allah ona “Ben sana emretmişken seni secde etmekten alıkoyan nedir?” diye sordu.

İblis: “Ben ondan daha üstünüm. Çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın” dedi. (Araf Sûresi, 12; Sad Sûresi, 75)

Şeytan bu itaatsizliğinden dolayı tövbe edip Cenâb-ı Hak’tan af dileyeceği yerde, bilâkis yaptığı bu isyanını küstahça haklı göstermeye çalıştı ve “Ben, ona secde etmem! Ben, ondan daha hayırlıyım! Yaşça, ondan daha büyüğüm. Yaratılışça da ondan daha güçlüyüm! Beni ateşten, onu ise, çamurdan yarattın!” dedi. İblis (Şeytan) bu sözüyle “Ateş, topraktan daha güçlüdür!” demek istedi. Âdem’i küçümsedi.

İblis, ruhanî bir varlık olup, dumansız ve harareti çok şiddetli bir ateşten yaratılmıştır. (Hicr Sûresi, 27) Semada, melekler yanında Allah’a, öyle ibâdete koyulmuştu ki, kullarından hiçbir kimse Allah’a, onun gibi ibâdet edememişti. Kendisinin, Âdem’in (as) yaratılışına kadar böylece ibadet etmekten ayrılmamış olması, içinde taşıdığı kibir, gurur, azgınlık ve kıskançlık duygularını silemedi.

Allah’ın, Âdem’e (as), neslinden getireceği Nebîler, Resûller sebebiyle bahş ettiği şerefi kıskandı da, Âdem’in (as) balçıktan, kendisinin ateşten yaratıldığına bakıp “Ben, ondan hayırlıyım! Ben bir çamur olarak yarattığın kişiye secde eder miyim hiç” diyerek kâfirliğini açığa vurmuştu. Allah’ın emrini dinlemedi. Âdem’e (as) secde etmedi. Allah da onu isyanının cezası olarak, her hayırdan ümid kesmiş, taşlanmış bir şeytan yaptı!

Hz. Âdem’in (as) yaratılıp meleklerin ona secde etmelerinin emredilmesi aynı zamanda İblis için de bir imtihan olmuştur. Böylece İblis’in asıl mahiyeti melekler tarafından da öğrenildi. Şu duruma göre İblis aslında Allah’a değil, nefsine tapardı. Cenâb-ı Hakk’ın Âdem’i halife kılacağını haber vermesi üzerine meleklerin hayretle soru sormalarında İblis’in gurur ve enaniyetinin de etkisi olmuştur. O sırada melekler içinde bulunan İblis, “Fesat çıkarabilecek birinin nasıl halife olabileceği” fikrini melekler arasında yaymış ve onların böyle bir soru sormalarına sebep olmuştu.