“Yapı” kavramı ayurveda için anahtar kelimedir ve kişinin güçlü ve hassas olduğu noktaları da içeren genel sağlık profilini ifade eder. Kişinin yapısını ya da kıvamını tespit için ayurveda uzmanı önce metabolik beden tipini belirler. Daha sonra hastayı çevresi ile harmoni içindeki durumuna döndürebilmek için diyette değişiklikler, egzersiz, yoga meditasyon, masaj, bitkisel tonikler, birkisel buhar banyoları, ilaçlı lavmanlar ve ilaçlı inhalasyonlar da dahil olacak şekilde kişiye özel bir plan yapılır.
Ayurveda’nın temelini metabolik beden tipleri ya da doşalar oluşturmaktadır. Bilinen üç metabolik beden tipi: vata, pitta ve kapha’dır. Bu sınıflama ince, kaslı ve yağlı gibi Batılı beden tipi anlayışına benzer, ancak ayurvedik tıp bu tiplerin insan sağlığı üzerinde fiziki anlamın çok ötesinde köklü etkileri olduğunu düşünür.
Ayurvedik tıp için anahtar özellik beden yapısıdır. Herhangi bir ferdin beden yapısını belirlemek için ayurveda uzmanı önce hasta bedeninin metabolik tipini tespit eder. Daha sonra kişinin çevresi ile harmoni haline tekrar dönebilmesi için ona spesifik olan bir tedavi planı yapılır. Bu tedavi planı içinde diyette değişiklikler, egzersiz, yoga, meditasyon, masaj, bitkisel tonikler, bitkisel buhar banyoları, ilaçlı lavmanlar, ve ilaçlı inhalasyonlar yer almaktadır.
Ayurveda üç tür doşa denilen beden yapısı olduğu tezi üzerine oturtulmuş bir yaklaşımdır. Üç adet metabolik beden türü vata, pitta ve kapha olarak adlandırılmaktadır. Bunalar Batı tipi sınıflamadaki zayıf, kaslı ve yağlı şeklindeki beden sınıflamalarına benzer. Ancak ayuvedik tıp anlayışına göre bu tasnifler insansan bedenini çok daha derinden etkileyen özellikleri ifade etmektedir. Bu beden tipleri kişinin sistemini oluşturan iç özellikleri ifade etmekte ve neden bir kısım insanın süt, kırmızı biber, yüksek ses ya da nemden fazla etkilenmediği halde bir kısmının bunlara aşırı reaksiyon gösterdiğini de açıklamaktadır. İnsanlar çoğunlukla bu doşa karakteristiklerinin farklı oranlarda karışımını temsil eder. Genellikle bunlardan biri diğerlerinden daha ön plandadır. Vata tiplerin genel karakteristik özelliği değişkenliktir. Büyüklük, şekil, mizaç, ve davranış olarak tahmini güç ve değişken özellikler sergilemek vata tipinin belirleyici özelliğidir. Bunlar genellikle ince yapılı, damarları ve eklemleri belirgin, ciltleri soğuk ve kuru olan kişilerdir. Hayal güçleri geniş, etkileyici, aktif ve çabuk kavrayan ve aceleci özellikler taşırlar. İşlere başlamakta iyi, bitirmekte kötüdürler. Yeme, içme ve uykuları dengesizdir. Anksiyete, uykusuzluk, premenstüral sendrom ve konstipasyona eğilimlidirler. Vata enerjisi sürekli dalgalanma halindedir. Pitta beden tipinde olanlar az çok kestirilebilen özellikler taşırlar. Güç ve dayanıklılıkları orta düzeydedir. Genellikle istikrarlı bir kilo düzeyleri vardır. Saç renkleri çoğunlukla kızıl ya da sarı, tenleri kırmızı ve yüzleri çillidir. Hızlı konuşurlar, keskin bir zekaya sahiptirler, mizaçlarında zaman zaman patlama tarzı değişimler gözlenebilir. Uyku ve yemekleri düzenlidir. Günde üç öğün yerler ve sekiz saat uyurlar. Çok terlerler, çoğunlukla sıcaktırlar ve susuzluk hissederler. Çoğunlukla akne, ülser, hemoroid ve mide problemleri vardır. Kapha tipinin temel özelliği rahat oluşudur. Bu tipte olanlar çoğunlukla sert, ağır ve güçlüdür. Sindirimleri yavaştır ve kilo alma eğilimindedirler. Saçları genellikle yağlıdır, kızmaları, yemeleri ve hareketleri yavaştır. Uykuları uzun ve ağırdır. Yüksek kolesterol, obezite, alerji problemleri ve sinüs problemlerine yatkınlık gözlenir. İşleri hep sonraya bırakırlar ve dik kafalıdırlar. Her insanın metabolik tipi özellikle baskın olan bir doşa tarafından belirlense de her üç doşanın özellikleri vücudun her hücre, doku ya da organında çeşitli oranlarda bulunmaktadır. Bu doşaların vücudun spesifik alanlarında lokalize oldukları düşünülmektedir. Vata harekettir ve fiziksel sistemi aktive eder böylece solunum ve kan dolaşımı oluşur. Vata, kalın bağırsakta, pelvik kavitede, kemiklerde, deride, kulaklarda ve uyluklarda bulunur. Pitta metabolizmadır ve beslenmede yiyeceklerin kullanılabilir hale getirilmesi ile ilgilidir. Bedende bulunan yüzlerce enzimin harekete geçirilmesinden sorumludur. İnce bağırsak, mide, ter bezleri, kan, deri ve gözlerde bulunur. Kapha ise vücudun ana yapısını belirleyen kemikler, kaslar ve yağlarla ilgilidir. Vücudun bütünlüğünün muhafazasından, beslenmesinden ve organların korunmasından sorumludur. Göğüs kafesi, akciğerler, omuriliği saran beyin-omurilik sıvısı kaphanın bulunduğu yerlerdendir.
Doşalar denge halinde ve ferdin özel yapısı ile uyum halinde olduğunda sonuç sağlık ve enerji dolu harmoni içinde bir bedendir. Bu ince denge bozulduğunda beden dıştan gelen stres faktörlerine hassas hale gelir. Bunlar virüs ve bakterilerden kötü beslenme ve aşırı çalışmaya kadar değişebilmektedir.
Ayurveda ile tedavi metotları arasında temizleme ve detoksifikasyon(shodan), paliyasyon (shaman), rejuvenasyon (rasayana), mental hijyen ve ruh sağlığı (satvajaya) yer almaktadır. Temizleme ve detoksifikasyonda kusturma, bağırsaklara pürgatif uygulanması, lavmanlar, kanın temizlenmesi, burun yoluyla ilaç ve aroma uygulamalarını içerir. Bunların hepsi birlikte “pancha karma” şeklinde adlandırılır. Hepsi bedende biriktiği düşünülen toksinleri uzaklaştırmaya yöneliktir. İkinci basamak, paliyasyon ya da shaman beden doşalarını pasifize etmek ya da dengelemek için kullanılır. İyileşmenin beden boyutundan çok ruh boyutuna odaklanır. Bitkilerle tedavi, oruç, bir melodiye eşlik etmek, yoga, solunum egzersizleri, meditasyon ve sınırlı bir zaman boyunca güneşlenme şeklindeki metotların bir kombinasyonunu uygular. Temizleme rejiminden sonra rasayana adı verilen tonifikasyon programı başlar. Tonifikasyon bedenin kalıtım yolu ile sahip olduğu özündeki fonksiyonların iyileştirilmesi anlamına gelmektedir. Bu radyonun kanal ayarına benzer tarzda beden fizyolojisinin ayarlanması anlamına gelmektedir. Mental hijyen ve ruhsal iyileşme (satvajaya) daha yüksek bir ruhsal/zihinsel düzeye ulaşmayı hedefler. Bu fizyolojik stres, duygusal gerilim bilinç dışı negatif inançların atılması ile sağlanır.
Bu tedavileri uygulamak için ayurvedik tıp diyet, egzersiz, meditasyon, bitkisel şifa, masaj, güneş ve solunum eğitimi gibi yöntemleri kullanmaktadır.
Bu tedavi yöntemleri ve yaşama sanatı ile ele alındığında İslam dinine uygun hayat tarzının dünya ve ahiret saadeti açısından ne kadar önemli olduğu daha net ortaya çıkmaktadır. Cennet ve Alemlerin Rabbi’nin cemalini görmek gibi bir uhrevi sonuç ve ideal yaşam için gerekli her şeyi ibadetlerle günlük yaşantıya sokmuş bir kulluk hayatı sunduğunu gözlüyoruz. Namaz belki uygulanabilecek en ideal meditasyon, egzersiz ve masajları içermektedir. Oruç diyet şekillerinin en mükemmeli olmalıdır. Hac yine en ideal egzersiz, güneşe maruz kalma ve zirvede bir meditasyon olmalıdır. Ayurveda açısından ele alındığında satvajanın, yani mental ve ruhsal iyilik halinin, daha yüksek ruhsal ve zihinsel düzeyin sağlandığı bir hayat tarzı olarak İslam’ın mükemmelliği bir kez daha görülecektir. Muhtemelen Hindistan’da beş bin yıl içinde gelişen bu yaşam tarzı metotlarında nübüvvetin, yani insanlara nasıl yaşamaları gerektiğini öğreten peygamberlerin pek çok etkisi vardır. Bütün bu öğretiler Hazret-i Muhammed (a.s.m.) ile en ideal kıvamına ulaşmış olmalı ve günlük pratiğe en rahat yansıyabilen şekli ile ortaya konmuş olmalıdır.
Benzer konuda makaleler:
- Sahuru kesinlikle ihmâl etmeyin
- Telkinle hastanın moral gücünü yükseltmek
- İman demek imkân demektir
- Koronavirüsten korunmanın yolları
- Oruç tut,genç kal
- Sakal-ı şerif ziyareti salâvata vesiledir
- Ramazan ateşi
- Ramazan ateşi
- Antika san’at; İnsan!
- Oruç sayesinde sağlıklı beslenme düzeni
İlk yorum yapan olun