Bediüzzaman, Kavl-i Nevâlâ Sîsebân Destanı tarzında Lemaât’ı yazmıştır.
Kavl-i Nevâlâ Sîsebân destanı, Kürdçe klasikler içinde yer almaktadır. İçeriği, sahabeler döneminde Yemen’de Sîsebân vadisinde Müslümanlarla gayrimüslimler arasında yaşanan çatışmaları konu edinir. Destan, bu gazveleri şiirsel bir anlatımla ele almakta, sahabelerin kahramanlıklarını anlatmaktadır.
Bediüzzaman, Lemaât adlı eserini bu destanın şiir tarzında yazdığını belirtir. Bu eser Kürdler arasında meşhurdur ve meclislerde makamlı olarak okunur.
“Sisebân Vadisi Hikâyesi, İslâm’ın ilk dönemlerinde İslam ordusu ile Yemenliler arasında gerçekleştiğine inanılan hayal ürünü bir hikâyedir. Hikâye, bu savaşta gerçekleşen olayları konu almaktadır. Hikâyenin düğüm bölümünde, savaşa sebep olacak tetikleyici unsurlar anlatılmış, olay kahramanlarının başından geçenler dile getirilmiş ve nihayetinde hikâye Müslümanların elde ettiği büyük bir zaferle sonlandırılmıştır. Bu yönleriyle bakıldığında hikâyenin ‘serd’ (çoğulu: serdiyyat) yani anlatı yönünden başarılı olduğu anlaşılmaktadır.
Hikâye, bir anlatıcı tarafından aktarılmaktadır. Anlatıcı, anlatısını bir raviye dayandırmaktadır. Dolayısıyla hikâyenin muhtelif yerlerinde ‘ravi şöyle dedi’ şeklindeki ifadeler geçmektedir. Böylece anlatıcı, hikâyenin kendisinin bir uydurması olmadığını ve başkasından alarak aktardığını dile getirerek anlatının güvenirliğini artırmıştır.
Sisebân Vadisi Hikâyesi, sade bir muhteva içermektedir. Olay örgüsü basittir. Karakterler sınırlıdır. İslam’ın ilk yıllarında gerçekleştiğine inanılan bu savaş Yemen’de Sisebân Vadisinde gerçekleşmiştir. Hikâyenin dili sadedir. Ağdalı ve girift ifadelerden kaçınılmıştır. Mensur olarak kaleme alınan hikâyede sınırlı sayıda şiir mevcuttur.
Sisebân Vadisi Kıssasında geçen özel isimler şunlardır: Cebrail, Muhammed (asm), Ebubekir, Ömer bin Hattab, Ali bin Ebi Talib, Fatıma, Hasan, Hüseyin, Halid bin Velid, Ömer bin Ümeyye ed-Damirî, Mikdad bin Esved el-Kindî, İbn Abbâs bin Mirdâs, Ümmü Gülsüm, Atike, Fudda, Hesna bint Munzir veya Hesna bint ed-Deygâm, Lat, Uzza, Melik Gitrif, Kral Gitrif’in köleleri: Heyyâf ve Kender.
Hikâyenin geçtiği mekânlar ise şunlardır: Mekke, Medine, Yemen, Sisebân Vadisi, Nehrü’l-arûz, Atike’nin evi, Ali’nin evi, Benî Neccâr’ın bahçesi. Hikâyede mümkün olmayan şeylerin mümkün hale getirilmesi için olağanüstü durumlara müracaat edildiğini görüyoruz. Bunlar içerisinde, uzun zaman ve uzak mekânların bir anda aşılması anlamına gelen tayy-ı zaman ve tayy-ı mekânın sıkça işlendiği görülmektedir. Bineklerin uçması ve kerametlerin gösterilmesi gibi olaylara müracaat edilmiştir…” (1)
Bediüzzaman Said Nursî hazretleri Sözler, Lemaat eserinde Kavl-i Nevâlâ Sisebân ile alakalı şöyle atıfta bulunmuştur: “Ashab-ı Kirâmın kahramanlıklarından bahseden dört yüz beyitlik uzun bir kasidedir. Zühd ve takvasıyla tanınan Molla Ağa es-Zibarî tarafından Kürtçe kaleme alınmıştır.”
“İfade-i Meram,
Ey kàri! Peşinen bunu itiraf ederim ki, san’at-ı hat ve nazımda istidadımdan çok müştekîyim. Hattâ şimdi ismimi de düzgün yazamıyorum. Nazım, vezin ise, ömrümde bir fıkra yapamamıştım. Birden bire, zihnime, nazma musırrâne bir arzu geldi. Sahabelerin gazevâtına dair Kürtçe Kavl-i Nevâlâ Sîsebân namında bir destan vardı. Onun ilâhi tarzındaki tabiî nazmına ruhum hoşlanıyordu. Ben de kendime mahsus, onun tarz-ı nazmını ihtiyar ettim, nazma benzer bir nesir yazdım. Fakat vezin için kat’iyen tekellüf yapmadım.” (2)
Said Nursî Hazretleri, Lemaat adlı eserini Kavl-i Nevâlâ Sîsebân destanının şiir tarzında yazmış, yalnız şiir olmadığını da belirtmiştir. Keza, “zannımca lâfız ve nazım, sanatça cazibedar olsa, nazarı kendiyle meşgul eder. Nazarı manadan çevirmemek için, perişan olması daha iyidir” (3) demiştir. Lemaat eseri, imanî, içtimai ve sosyal hayat tarzı, hülâsa bütün ilimleri ihtiva eden Risale-i Nur Külliyatının çekirdeği hükmünde bir şaheserdir.
Kavl-i Nevâlâ Sîsebân ise Asr-ı saadet döneminde Hazreti Muhammed (asm) ve al-i Beyti, Al-i aba, sahabe-i kiram gibi yüce şahsiyetlere atfen methiye ve kahramanlıklarından bahseden, Mevlid-i Nebevi tarzında dua ve yakarışlar içeren bir destandır.
Dipnotlar:
1- Kevlê Nevala Sîsebân – Pirtüka kürdi (Yazar Ahmet Demir)
2- Sözler, Lemaât, sayfa 1131
3- Sözler, Lemaât, sayfa 1131
Benzer konuda makaleler:
- Bediüzzaman, büyük bir vatanperver fedâidir
- Kadının kahramanlığı şefkat kaynaklı olmalıdır
- Bediüzzaman ve Risâle-i Nur hakkındaki bazı isnadlara cevaplar
- Bediüzzaman ve Risâle-i Nur hakkındaki bazı isnadlara cevaplar
