İslam Tarihinde Bugün, bir milletin kılıçla fethettiği kadar kalemle de yükseldiğini gösteren hadiselerle doludur. 1 Nisan, Bedîüzzaman Said Nursî’nin “Reddü’l-Evham” adlı makalesinin ikinci bölümünün yayımlandığı gün olarak özellikle dikkat çeker. Bu tarih, hem siyasi mücadelelerin hem de ilmi fikirlerin güçlü bir şekilde iç içe geçtiği bir tablo sunar.
1. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Bedir Gazvesi Öncesi Savaş Alanını Belirlemesi (624)
Bedir Gazvesi’nden sadece günler önce, Hz. Muhammed (s.a.v.), düşmanın hareketlerine dair net bilgiler edindikten sonra 1 Nisan 624’te ordugahın yerini nihai olarak belirledi. Su kaynaklarının kontrolü, savunma ve hücum açısından en uygun mevkiin seçilmesi bu tarihte gerçekleşti.
2. Hz. Ömer Döneminde İran İçlerine Yönelik Fetihlerin Derinleşmesi (642)
Nihavend Zaferi’nin ardından İslam orduları İran içlerine doğru ilerliyordu. 1 Nisan 642’de, Rey ve Kazvin şehirlerinin çevresindeki son Sasani kalıntıları da İslam hâkimiyetine alındı. Bu adım, İran’da İslam’ın kök salmasına zemin hazırladı.
3. Endülüs Emevîleri’nin Asturias Krallığı ile Barış Görüşmeleri (884)
Uzun süren savaşlardan sonra 1 Nisan 884’te, Endülüs Emevîleri ile Hristiyan Asturias Krallığı arasında geçici bir ateşkes ilan edildi. Bu diplomatik süreç, bölgedeki siyasi dengeleri geçici de olsa değiştirmiştir.
4. Büyük Selçuklu Devleti’nin Musul ve Halep Üzerindeki Nüfuzunu Güçlendirmesi (1085)
Melikşah’ın doğu ve batı sınırlarını dengeleme siyaseti çerçevesinde, 1 Nisan 1085’te Musul ve Halep emirliklerine Selçuklu atamaları yapılmış, bu sayede Abbâsî halifesi ile bağlar kuvvetlendirilmiştir.
5. Memlükler ile Moğollar Arasında Dicle Nehri Boyunda Sınır Hattının Netleşmesi (1303)
Ayn Calut’tan sonra Memlükler ve İlhanlılar arasında sınır hattı zamanla yerleşmeye başlamıştı. 1 Nisan 1303’te, Dicle’nin batı kıyısı Memlük kontrolünde kalacak şekilde geçici sınır düzenlemesi yapılmıştır.
6. Osmanlı Devleti’nin Girit Seferi İçin Askerî Planlamaya Başlaması (1645)
Osmanlı-Venedik mücadelesi kapsamında, 1 Nisan 1645’te Osmanlı Divanı, Girit Adası’na yönelik büyük bir deniz harekâtı kararı aldı. Bu sefer uzun sürecek Girit Savaşı’nın ilk adımıydı.
7. Osmanlı’da Maarif-i Umûmiyye Nezareti’ne Bağlı Taşra Mekteplerine İlk Genelge (1870)
Eğitim sisteminin merkezden taşraya yayılması hedefleniyordu. 1 Nisan 1870’te Maarif Nezareti, tüm sancaklara gönderdiği genelgeyle öğretim müfredatı ve öğretmen atamalarını standartlaştırdı. Bu, modern Osmanlı eğitim sisteminin taşraya yayılmasında dönüm noktası oldu.
8. Osmanlı’da İlk Resmî Gazete Sansür Kurulu’nun Kurulması (1876)
Basının yaygınlaşmasıyla birlikte denetim ihtiyacı doğmuştu. 1 Nisan 1876’da Dahiliye Nezareti bünyesinde ilk Sansür Komisyonu kuruldu. Bu gelişme, Osmanlı’daki matbuat ve fikir hürriyeti tartışmalarını başlatan dönemi temsil eder.
9. Bediüzzaman Said Nursî’nin “Reddü’l-Evham” Makalesinin İkinci Bölümünün Yayınlanması (1909)
Bedîüzzaman Said Nursî’nin “Reddü’l-Evham” adlı makalesinin ikinci bölümü Volkan Gazetesi’nde yayımlandı. Bu yazı, o dönemde İslamî düşünceye karşı yapılan itham ve çarpıtmalara karşı kaleme alınmış entelektüel bir manifestoydu. Said Nursî, yazısında Meşrutiyet rejimiyle İslam arasında zıtlık kurulamayacağını, aksine hürriyetin şeriatla örtüştüğünü savundu. “Reddü’l-Evham”, özgürlükçü İslam anlayışının ilk sistemli tezlerinden biri olarak kabul edilir.
10. Büyük Fıkıh ve Kelam Âlimi Ebû İshak eş-Şâtibî’nin Vefatı (1388)
Endülüs İslam dünyasının en büyük usul âlimlerinden biri olan Ebû İshak eş-Şâtibî, 1 Nisan 1388’de vefat etti. “el-Muvâfakât” adlı eseri, makâsıdü’ş-şeri’a (şeriatın amaçları) teorisinin temellerini atmış, sonraki asırlarda hem Şâtibî’yi hem de eserini İslam hukuk felsefesinin merkezine yerleştirmiştir.
1 Nisan
Bu tarih, bir yandan Bedir yolunda son stratejik hamlelerin yapıldığı gün olarak, bir yandan da 20. yüzyıl İslam düşüncesinde fikrî bir uyanışın sembolü olarak önemlidir. Bediüzzaman Said Nursî’nin kalemiyle verdiği mücadele, İslam’ın sadece siyasî değil, düşünsel direnişini de temsil eder. Aynı günün tarihine kazınmış olan Şâtibî’nin vefatı ise bize, fıkıh ve hikmetin asırlar boyunca nasıl yankı bulduğunu hatırlatır.
📜 “Şeriatın gayesi, insanların maslahatlarını korumak; zulmü ve keyfiliği ortadan kaldırmaktır.” – İmam eş-Şâtibî
Kaynaklar:
1- Taberî, Tarih-i Taberî, İstanbul: Klasik Yayınları – Bedir Gazvesi öncesi ordugah seçimi.
2- Kennedy, Hugh. The Prophet and the Age of the Caliphates, Londra: Routledge – Hz. Ömer dönemindeki Rey ve Kazvin fetihleri.
3- Lévi-Provençal, Évariste. L’Espagne Musulmane, Paris – Endülüs Emevîleri ile Asturias Krallığı arasındaki diplomatik temaslar.
4- Uzunçarşılı, İ.H., Büyük Selçuklu Devleti Tarihi, Ankara: TTK – Musul ve Halep üzerindeki Selçuklu atamaları.
5- Holt, P.M., The Age of the Crusades, Londra: Pearson – Memlük-İlhanlı sınır hattının netleşmesi.
6- Faroqhi, Suraiya, Osmanlı ve Akdeniz Gücü, İstanbul: İletişim Yayınları – Girit Seferi’nin başlama süreci.
7- Ortaylı, İlber, Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları – Maarif-i Umûmiyye Nezareti’nin taşradaki uygulamaları.
8- Shaw, Stanford J., Osmanlı Basın Politikası, Cambridge University Press – Sansür komisyonunun kuruluşu.
9- Nursî, Said. Reddü’l-Evham, Volkan Gazetesi, 1 Nisan 1909 – İkinci bölüm.
10- Şâtibî, Ebû İshak. el-Muvâfakât, DİB Yayınları – Şeriatın maksatları ve usul fıkhı üzerine temel kaynak.
Benzer konuda makaleler:
- Said Nursi´nin 31 Mart olayındaki tavrı
- İslam Tarihinde Bugün – 31 Mart
- İslam Tarihinde Bugün – 10 Şubat
- İslam Tarihinde Bugün – 3 Nisan
