İslam Tarihinde Bugün, sadece geçmişin savaşlarını değil; ilmin doğuşunu, medeniyetin yayılışını ve manevî önderlerin yol göstericiliğini de içinde taşır. 4 Nisan günü, İslam coğrafyasının doğusundan batısına uzanan geniş bir yelpazede siyasi, kültürel ve dini gelişmelere sahne olmuş; tarihin akışını etkileyen pek çok önemli olay bu günle özdeşleşmiştir.
1. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Bedir Gazvesi İçin Dua ve Moral Konuşması Yapması (624)
Savaşın yaklaştığı bu günde, Hz. Muhammed (s.a.v.) orduyu toparladı ve Bedir öncesi askerî ve manevi hazırlıkları tamamladı. 4 Nisan 624’te yapılan kısa konuşmasında, sahabeleri sabra ve tevekküle davet etti. Bu an, sadece bir strateji değil; sahabe ruhunun mayalandığı bir maneviyat anıydı.
2. Halife Hz. Osman Döneminde İran’ın Gilân Bölgesine Akınlar (651)
Kafkasya hattı üzerinden İran’ın kuzeybatısına yönelik İslam ordularının ilerleyişi devam ediyordu. 4 Nisan 651’de Müslüman birlikler Gilân çevresinde ilerleme kaydetti ve bölgedeki Sasani kalıntılarına son darbeleri vurdu.
3. Endülüs Emevîleri’nin Kastilya Krallığı İle Sınır Hattında Yeni Garnizonlar Kurması (890)
Hristiyan krallıklarla çatışmalar sürerken 4 Nisan 890’da, Emevî ordusu kuzey sınırında savunmayı güçlendirmek için yeni askeri karargâhlar inşa etti. Bu adım, Endülüs’ün kuzeydeki varlığını güvence altına aldı.
4. Büyük Selçuklu Devleti’nin Basra Körfezi Ticaret Hattını Kontrol Altına Alması (1090)
İktisadi anlamda önemli adımlardan biri 4 Nisan 1090’da gerçekleşti. Selçuklular, Basra Körfezi liman ticaretine yön vererek bölgesel hakimiyetini deniz ticaretine de taşımış oldu.
5. Memlüklerin Haçlılara Karşı Suriye İçindeki Kervan Yollarını Temizlemesi (1291)
Akkâ’nın düşmesi yaklaşırken, Memlükler lojistik üstünlük kurmak istiyordu. 4 Nisan 1291’de Suriye’deki kervan yollarını Haçlı kalıntılarından temizleyerek ikmal güvenliğini sağladılar.
6. Osmanlı Devleti’nin Yavuz Sultan Selim Komutasında Mısır’daki Reformlara Başlaması (1517)
Mercidabık ve Ridaniye zaferlerinin ardından Mısır Osmanlı hâkimiyetine girmişti. 4 Nisan 1517’de Yavuz Sultan Selim, Kahire’de idari ve mali düzenlemeleri yürürlüğe koyarak Osmanlı Mısır Valiliği sisteminin temelini attı.
7. Osmanlı’da İlk Resmî Askerî Tıp Mektebi’nin Açılması (1839)
Modernleşme hamlelerinin bir uzantısı olarak, 4 Nisan 1839’da Askerî Tıbbiye Mektebi resmen açıldı. Bu kurum, hem modern tıp eğitiminin hem de yeni kuşak hekimlerin yetişmesinde öncü rol oynadı.
8. Osmanlı Devleti’nde Taşra Medreseleri İçin İlk Merkezi Müfredatın Belirlenmesi (1872)
Eğitimde standartlaşma çabaları kapsamında 4 Nisan 1872’de taşra medreselerinde okutulacak kitaplar ve ders programları merkezden belirlenmeye başlandı. Bu gelişme, ilmî birliğin tesisinde önemli bir adım oldu.
9. Osmanlı’da Resmî Gazeteler Aracılığıyla İlk Kitap Tanıtımı (1891)
Basının halkla buluşturulması hedeflenerek 4 Nisan 1891’de Takvim-i Vekayi’de ilk defa bir ilmî eser (coğrafya kitabı) tanıtıldı. Bu uygulama, hem okuryazarlığı teşvik etti hem de fikir hayatının yaygınlaşmasına katkı sundu.
10. Hadis ve Usûl Âlimi İmam Mâverdî’nin Vefatı (1058)
Büyük Ehl-i Sünnet âlimlerinden biri olan İmam Ebû’l-Hasan el-Mâverdî, 4 Nisan 1058’de vefat etti. “el-Ahkâmü’s-Sultâniyye” adlı eseri, İslam siyaset felsefesinin temel taşlarından biri olarak kabul edilir. Aynı zamanda fıkıh, ahlak ve kamu yönetimi konularında derin analizleriyle tanınır.
4 Nisan
Bu tarih, Hz. Peygamber’in ordusuna verdiği manevî moralden Selçukluların deniz ticaretine uzanan hâkimiyetine; Osmanlı’nın hem ilim hem sağlık alanındaki kurumsallaşmalarından, İmam Mâverdî’nin siyasetnamelerine kadar çok yönlü bir tarih kesitini sunar. Bu çok katmanlı zenginlik, İslam tarihinin hem kılıç hem kalemle şekillendiğini bir kez daha ortaya koymaktadır.
📜 “Sultanlar gücüyle hükmeder, âlimler ise ilim ve hikmetle.” – İmam Mâverdî
Kaynaklar:
1- Taberî, Tarih-i Taberî, İstanbul: Klasik Yayınları – Bedir Gazvesi öncesi manevî hazırlıklar.
2- Kennedy, Hugh. The Prophet and the Age of the Caliphates, Londra: Routledge – Gilân bölgesine yapılan seferler.
3- Lévi-Provençal, Évariste. L’Espagne Musulmane, Paris – Endülüs Emevîlerinin kuzey savunma stratejileri.
4- Uzunçarşılı, İ.H., Büyük Selçuklu Devleti Tarihi, Ankara: TTK – Basra Körfezi ticaret hattının kontrolü.
5- Holt, P.M., The Age of the Crusades, Londra: Pearson – Memlüklerin kervan yollarını güvenliğe alması.
6- İnalcık, Halil. Devlet-i Aliyye, Cilt 1, İstanbul: Kronik Kitap – Yavuz Sultan Selim’in Mısır’da yaptığı düzenlemeler.
7- Shaw, Stanford J., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cambridge University Press – Askerî Tıbbiye’nin açılması.
8- Ortaylı, İlber. Osmanlı Eğitim Sistemleri, İstanbul: Timaş Yayınları – Taşra medreselerinde müfredat standartlaşması.
9- Türkiye Diyanet Vakfı, Takvim-i Vekayi Arşivleri – Osmanlı gazetelerinde ilk kitap tanıtımı.
10- Mâverdî, Ebû’l-Hasan. el-Ahkâmü’s-Sultâniyye, Kahire: Dâru’l-Fikr – Eseri ve hayatı üzerine.
Benzer konuda makaleler:
- Said Nursi´nin 31 Mart olayındaki tavrı
- Bediüzzaman´ın İttihad-ı İslâm´da selefleri
- İslam Tarihinde Bugün – 15 Mart
- İslam Tarihinde Bugün – 1 Nisan
