Zan; bilinmeyen bir hususu sezmek, itham etmek demektir.
Zan, ihtimal üzerine hüküm bina etmektir. Bu hüküm hakka hiç isabet etmediğinden başkasının hakkına ait hususu başkasının aleyhine hüküm vermek; bühtan, iftirâ ve bundan dolayı bir vebal olur. Ve hele zannın kaynağı nefis ise!..
“Ey mü’minler! Zannın bir çoğundan sakının. Çünkü zannın bazısı günahtır.”1
Mealini verdiğimiz bu âyete göre zan; iyice bilmeden tahmine göre konuşmak, fikir yürütmek ve bilgi vermektir ki, bundan men edilmişiz.
Su-i zan; gerçek delil ve sonuçlarla kesin olarak ortaya çıkmadıkça, insanlar hakkındaki yanlış, kötü, çirkin düşünce ve verilen kararlardır.
Hüsn-ü zan sevap, suizan günah ve vebaldir. Hatta iftiradır. Zarar ve vebalden korunmak için, tedbirli olmak ve zannın bir çoğundan kaçınmamız ferman edilir Kur’ân’da.
Herhangi bir olumsuz durum veya iftira karşısında su-i zandan kaçınmamız emredilir:
“Erkek ve kadın mü’minlerin bu iftirayı işittiklerinde kendi vicdanları ile iyi zanda bulunup da…”2
İnsanları yargılarken, hüküm ve düşüncelerimizde de adil olmalıyız.
Adalet, herşeyin yerli yerine konmasıdır.
Adalet, haklıların hakkı, haksızların cezalarının verilmesidir.
Atomdan yıldızlara kadar her şeyde bir adalet tecellileri okunur ve görülür.
“Meselâ, bir çocuk, eline aldığı bir kuş veya bir sineği öldürse, şeriat-ı fıtriyenin ahkâmından olan hiss-i şefkate muhalefet etmiş olur. İşte bu muhalefetten dolayı düşüp başı kırılırsa müstahak olur. Çünkü, bu musîbet o muhalefete cezadır. Veya dişi bir kaplan, öz evlâtlarına olan şiddet-i şefkat ve himâyeyi nazara almayarak, zavallı ceylânın yavrucuğunu parçalayarak yavrularına rızık yapar. Sonra, bir avcı tarafından öldürülür. İşte, hiss-i şefkat ve himâyeye muhalefet ettiğinden, ceylâna yaptığı aynı musîbete mâruz kalır.”3
Dipnotlar:
1- Hucûrât Sûresi, 49/12.
2- Nur Sûresi, 24/12.
3- Mesnevî-i Nuriye, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 64.
Benzer konuda makaleler:
- Hayvanların da kanun-u fıtrîsi var
- Ya Umeyr! Ne oldu senin nugayr?
- Manevî bir hastalık: Sû-i zan
- Yeni Bir Muhalefet Hareketi mi?
- Adalet namazında kıbleniz dört mezhep olsun
- Adalet namazında kıbleniz dört mezhep olsun
- Fert veya cemaatlere bakış açımız
- Hüsn-ü zan, ama mümkün olduğu kadar
- Meşrûtiyetin mürşidi İslâmiyettir
- Hüsn-ü zan ile Su-i zann
İlk yorum yapan olun