Neden geri kaldık?

İslam Dünyası, asırlardan beri devam eden jeopolitik sebeplerin oluşturduğu hayati önemdeki problemlerle birlikte 21. Yüzyıla girdi. 20. Yüzyıla kadar teraküm etmiş meselelerle dolu ağır ve zor süreç; son olarak “Ararat Dağı’nın patlayarak dağlar büyüklüğünde parçaların etrafa dağılması” tasvirinde olduğu gibi İslamiyetin hamisi ve kalesi konumunda bir cihan devleti olan Osmanlı İmparatorluğu’nun tarih sahnesinden silinmesi ile tamamlandı. Geride milyonlarca şehit, gazi ve yıkılmış bir ülke manzarası ile.

Ayrıca terk etmek zorunda kaldığı coğrafyalar, başta Orta doğu ve Balkanlar olmak üzere, üzerinde yaşayan halkların acı ve gözyaşlarının artarak devam ettiği bir gerçeklik olarak.

Bütün bu sonuçlar hamiyetperverlere tarihî sorumluluklar yüklemektedir. Sorumluluk, tarihin seyri içinde neleri eksik ve yanlış yaptığımızın tesbit edilmesi ve çözüme dönük çalışmaların yapılmasıdır. Bundan kaçınmak, gündeme almamak, hamasi değerlendirmeler çözümü imkânsız kılacaktır. Bu sonucu doğuran en önemli sebep ise asırların ihmali ile oluşan “geri kalmışlık” hastalığıdır.

“Cehalet, zaruret ve ihtilâf” olarak formüle edilen temel sebeplerin oluşturduğu istibdat, zulüm, adaletsizlik, bilim ve teknolojideki geri kalmışlık, kırılgan ve zayıf bir bünye ile emperyal güçlere boyun eğme sonucunu doğurmuştur.

Bediüzzaman, Muhakemat adlı eserinde bütün bu gerçekleri derin bir üzüntü ile ciğeri yanmış gibi feryad ü figan ederek ifade etmiş, milletin imanına hizmet etme gayretinin yanında, geri kalmışlık zincirinin de kırılması için çaba harcamıştır.

“Ecnebiler, Avrupalılar terakkide istikbale uçmalarıyla beraber, bizi maddî cihette Kurun-u Vusta’da durduran ve tevkif eden” hastalıkların teşhis ve tedavisinde yol haritası niteliğindeki görüşlerini de ‘Hutbe-i Şamiye’de anlatmaktadır.

“Beni skolastik bataklığı içinde saplanmış bir medrese hocası zannediyorlar. Ben bütün müsbet ilimlerle, asr-ı hazır fen ve felsefesiyle meşgul oldum” diyerek, bir yandan anlaşılma beklentisini, diğer yandan da gelişmenin kodlarını ortaya koymuştur. Bediüzzaman, İslâm Âlemi’nin kurtuluşu için gayret ederken insanlık için de tasavvur ve idealleri vardır.

Adalet-i mahza ve hakikî medeniyet vurgusuyla “insanlığı mesud edebilir bir istidatta olan” Nuru Kur’ân’a atıf yaparak “saadet odur ki herkesin, lâakal ekseriyetin saadeti”ni isteyen bir görüşü, bütün beşeriyet için talep eden bir vizyon ortaya koymuştur.

Bediüzzaman’ın eserlerindeki ölçü ve tesbitler bir “gelişme ve ilerleme” kılavuzu niteliğindedir. Bu kılavuz asırların ihmalinin ortadan kaldırılabilmesi için değerlendirilmeyi bekliyor.

“El hakku ya’lu vela yu’la aleyh” (Hak en yücedir ve hiçbir şey ondan daha yüce değildir.) 1

Rumuz Risalesi’nde Bediüzzaman’a sorulan “hak en yücedir, hak kuvvetlidir” hadisi varken neden gayrimüslimler ve ateistler Müslümanlara çoğunlukla galip geliyor? Bu soruyu güncelleyerek neden Filistin’de Müslümanlar zulme uğruyor, toprakları ellerinden alınıyor? Neden Myanmar’da katliâmlara maruz kalıyor, Türkistan’da asimilasyona uğruyorlar? Neden dünyanın bir çok yerinde operasyonlara maruz kalıyorlar?

Bu sualleri daha da genişleterek Uhud Savaşı sırasında sahabeleri teşci etmek için indiği rivayet olunan Ali İmran Sûresi 139. âyette geçen “Gevşemeyin, üzülmeyin, İnanıyorsanız mutlaka üstünsünüz” İlâhî hitabına mazhar olan mü’minlerin müteselsil mağlûbiyetlerini nasıl içimize sindireceğiz?

Rumuz Risalesi’nde ifade edildiği gibi Kelâm sıfatından gelen ve Kur’ân-ı Kerîm olarak tecelli eden şeri emirlere karşı itaat ve isyan olduğu gibi, İrade sıfatından gelen ve adetullah olarak tabir edilen tekvini emirlere karşı da itaat ve isyan vardır. Birinci şeriata itaat ve isyanın mükâfat ve cezası çoğunlukla ahirette olduğu halde ikinci şeriatla ilgili sonuçlar çoğunlukla dünyada gerçekleşir.

Diğer bir deyişle Cenab-ı Allah’ın iki şeriatı vardır. Biri âlem-i asgar olan insanın fiillerini tanzim eden, ama seçimi bize ait olan Kur’ân ve sünnet hükümleri, diğeri âlem-i ekber olan kâinatı tedvir, tedbir ve terbiye eden ve yanlışlıkla tabiat kanunları da denilen ve bizim irademiz dışında cereyan eden sünnetullah. İşte mü’minlerin dünyada galip, ahirette de mesud olmaları bu iki şeriata da uymaktan geçer.

“Meselâ sabrın mükâfatı zaferdir, ataletin mücazatı sefalettir, say ve sebatın sevabı servet ve galebedir. Şu halde, kâfirin evamiri-i tekviniyeye karşı itaati Müslümanın evamir-i tekviniyeye karşı isyanına galebe etmiştir.” 2 Bu dünyada muvaffakiyet fiilî duâya yönelmek, tekâsüli tevekkülden sakınmak ve esbaba teşebbüsün bir nevi fiilî duâ olduğu gerçeğini unutmamaktan geçer.

Yukarıda zikredilen âyet-i kerîme ve hadis-i şerife sığınarak hiçbir şey yapmadan Allah’ın nusretini ve yardımını beklemek beyhude bir davranıştır. Çünkü Allah yücelik ve kuvveti hakka vermiştir. Lemaat’ta geçen “Bazen iki şeriat evamiri bir şeyde beraber müçtemidir; herbirine bir cihet. Demek tekvini emre itaat ki bir haktır. İtaat galip olur o emrin isyanına ki, bir tavr-ı batıldır. Bir batıla vesile olmuş olursa bir hak, vaktaki galip olsa Bir batıla ki, olmuş o da vesile-i hak Bilvasıta bir hakkın bir batıla mağlubudur. Fakat bizzat değildir.” 3 ifadeleri hak’kın sadece şeri hükümlerle sınırlı olmadığını tekvini emirlere uymanın da bir hak olduğuna işaret etmektedir. Bilimsel çalışmalar, teknolojik gelişmeler, icad ve keşifler hakkın tecellileridir. Kimin yaptığına bakılmaz. Batıl bir mücadelede hak vesileleri kullananlar, hak mücadelesinde batıl vesileler kullananlara çoğu zaman galip gelirler.

Dolayısıyla Müslümanların dünyada mağlûp durumda olmaları batılda olanların kullandığı hak vesilelerin galibiyeti demektir. Hak olan bir vesile, batıl vesileye galiptir. “Dolayısıyla Hak en yücedir” sırrı da tahakkuk etmektedir. Çünkü galip olan yine haktır.

Evamir-i tekviniyedeki ihmalin, bu dünyada geri kalmak başta olmak üzere ağır sonuçlar doğurduğunu İslâm Aleminin mevcut hali göstermektedir.

Öyleyse hem vesile hem hedef hak olmalıdır.

Dipnotlar:

1- Keşfül Hafa 1/127. 2- ESDE s. 513. 3- ESDE s. 708.

Mehmet Pekel

Benzer konuda makaleler:

İlk yorum yapan olun

Makale hakkında düşüncelerinizi paylaşın...

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*