Bediüzzaman, çeşitli Risalelerde insanı biyo-psiko-fizyo-sosyolojik açılardan ele alarak mahiyetini ve iç dünyasını bütün boyutlarıyla analiz eder.
Her tip ve gruba yönelik, düşünce, bilim ve aksiyona dayalı tahliller yapar. Üçlü, beşli, yedili, dokuzlu, on birli insan tiplerini, gruplarını nazara alarak değerlendirir. Bu metodu yalnızca ihlâs mevzuunda değil, diğer meselelerde de takip eder. Meselâ “Birinci Hakikat, On ikinci Hakikat; Birinci Rehşa, On İkinci Reşha; Birinci Mesele, Onuncu Mesele; Birinci Cilve, Onuncu Cilve; Birinci Mebhas, Onuncu Mebhas” şeklinde her insan tipine ve psikososyal yapıya hitap eder.
İhlâs Risalesi’yle de insanın mahiyetini, zaaflarını, psikolojik yapısını ve farklı tipleri ortaya koyarken, her birisine psikoterapi, yani ruhî, manevî tedavi metotlarıyla zaaf ve hatalardan koruma formüllerini gösterir. İhlâs Risalesi’nde (Yirmi Birinci Lem’a’da) insanın mahiyetini, psikososyal boyutlarını ve fıtratını inceler ve İhlâs Risalesi’nde, meseleler üçlü ve katları şeklinde tasnif edilir. Girişte ihlâs gücü/etkisi/faydaları/nurları dokuz boyutta, son kısımda da ihlâsı kıran sebepler yine üç ana başlık altında ve ihlâsın dokuz tipe yönelik cepheleri özetlenir; şöyle ki:
“Bu dünyada, özellikle ahirete yönelik hizmetlerde en mühim bir esas, ihlâstır. En büyük bir kuvvet, ihlâstır. En makbul bir şefaatçi, ihlâstır. En metin/sağlam bir istinat noktası, ihlâstır. En kısa hakikat yolu, ihlâstır. En makbul manevî bir duâ, ihlâstır. Maksatlara ulaşmada en kerametli (harika) vesile, ihlâstır. En yüksek bir haslet, ihlâstır. En safi kulluk, ihlâstır.” 1
Dikkat edilirse burada ihlâsın dokuz boyutu dikkate sunulurken, dokuz psikolojik yapıda, farklı karakterde/mizaçta, kişilikteki fıtratlara hitap edilir. Bunlar, “esas, kuvvet, şefaatçi, istinat noktası, hakikat, duâ, keramet/harika hal, haslet, ubudiyet/kulluktur.”
• En mühim bir esas: “Esas”a önem veren karakterler, mükemmeliyetçi, titiz, prensiplere bağlı, tenkitçi, detaylara dikkatlidirler. Bu motiflere vurgu yapanlar için ihlâsın en büyük faydası ve kuvveti, “esaslar, kurallar” çerçevesinde Allah rızasını kazanmayı ön plana çıkarmaktır. Yani kural için kuralcılığı engeller. Mükemmeliyetçiliği değil, mükemmelliği esas alır. Kuralcılığı değil, Allah rızasını esas maksat yapmak gerekir.
• Kuvvet: Bazı insanlar da yaradılışları gereği aksiyon merkezli olduklarından hareket ve faaliyet en büyük gıdalarıdır. Onlara göre güç-iktidar ve kontrol” olmaksızın inandıkları değerler ve güzellikleri hayata taşımak imkânsızdır. Hayat bir mücadeledir ve bu, “güç, kontrol ve iktidarı” elinde tutanlarla tutmak isteyenler arasında geçmektedir.
Dipnot:
1- Bediüzzaman, Lem’alar, s. 163.
Benzer konuda makaleler:
- İhlâs, her işimizde en mühim bir esas
- İhlâs ve siyaset
- İhlâs Risâlesi’nden siyasî ölçüler!
- İnsan tipleri ve ihlâs
- Bediüzzaman, “İslâmcılar”ın aksine siyasetten/iktidardan uzak durulmasını ister
- İnsan kâinatın küçük bir modelidir
- Madem O var, her şey var
- Risale-i Nur, imanın etrafında çelikten bir sur oldu
- Bu dünyadan da göçeceğiz
- Vakt-i haşir
İlk yorum yapan olun